Leczenie zespołu pocovidowego
Infekcja wirusem COVID-19 w ciągu kliku ostatnich lat stała się poważnym problem epidemiologicznym, zdrowotnym i społecznym. Pomimo zmniejszenia zjadliwości wirusa w stosunku do układu oddechowego nadal w Poradniach Pulmonologicznych borykamy się z powikłaniami Covid-19 i pogorszeniem jakości życia pacjentów. Często po przebytym Covid-19 ujawniają się późne objawy choroby takie jak: znaczne ograniczenie wydolności fizycznej, problemy z oddychaniem (brak możliwości głębokiego oddechu – „płytki oddech”), przewlekłe zmęczenie, częste nawracające infekcje wirusowe i bakteryjne, nadwrażliwość oskrzeli, uporczywy napadowy kaszel z nadprodukcją wydzieliny oskrzelowej, bóle neuropatyczne w klatce piersiowej, bóle głowy, zaburzenia rytmu serca, ogólny spadek sił witalnych organizmu, różnego rodzaju niespecyficzne objawy które człowiek nie wiąże z infekcją, np. wypadanie włosów. Często przy pierwszej wizycie w poradni chorób płuc pacjent jest zrezygnowany, mówi że nie może pracować, nie może wykonywać zwykłej aktywności fizycznej, jest „zmęczony życiem”.
Bagatelizuje dolegliwości i odwleka wizytę u pulmonologa, co pogarsza jego komfort życia i powrót do pełnego zdrowia. Zmniejsza się u niego tym samym aktywność fizyczna spowodowana dyskomfortem w układzie oddechowych. Przyczyną tego stanu rzeczy są: nieprawidłowe rozprężanie pęcherzyków płucnych, nieprawidłowa czynność mięśni oddechowych, dysfunkcja układu odpornościowego, wzmożona podatność na infekcje wirusowe a z drugiej strony wypaczona odpowiedź immunologiczna wywołująca efekt nadwrażliwości drzewa oskrzelowego i przewlekły stan zapalny.
Dlatego ważnym elementem leczenia jest: 1) ustalenie szybkiej diagnozy. 2) Ustalenie stanu czynnościowego układu oddechowego. 3) Wdrożenie właściwego leczenia 4) Podjęcie rehabilitacji oddechowej w postaci ćwiczeń poprawiających podatność płuc (rozprężanie pęcherzyków płucnych) i czynność mięśni biorących udział w procesie oddychania.
W leczeniu farmakologicznym zalecamy leczenie inhalacjami, inhalatorami wziewnymi. Przede wszystkim lekami rozszerzającymi oskrzela B-mimetykami, które oprócz efektu rozszerzenia oskrzeli pobudzają nabłonek migawkowy do oczyszczania dróg oddechowych z nadmiaru wydzieliny oddechowej. Dodatkowo standardem leczenia są sterydy wziewne które mają działanie p-zapalne i hamujące kaszel. Stosowane są razem z Beta-mimetykami, ponieważ częstym problemem po infekcji covidowej jest uporczywy kaszel i nadprodukcja wydzieliny z dróg oddechowych. Taka nadreaktywność drzewa oskrzelowego i proces zapalny (defekt cytokinowy) trwająca długo może indukować astmę oskrzelową. W świeżej fazie choroby, gdy w tomografii komputerowej występują zmiany śródmiąższowe, pomocne mogą okazać się leczenie sterydami doustnymi przez okres 4-6 tygodni. Oczywiście proces zapalny miąższu prowadzi do zwłóknienia płuc, które jest procesem nieodwracalnym.
Omówione wyżej negatywne zjawiska prowadzą do zaburzenia wymiany gazowej w płucach, hipoksemii i niewydolności oddechowej co w konsekwencji wymaga stosowania tlenoterapii domowej przy użyciu koncentratora tlenu, a w ciężkich przypadkach nieinwazyjnej wspomaganej domowej wentylacji przy pomocy CPAP.
Bardzo często wirus Covid-19 wywołuje negatywny efekt na układ immunologiczny człowieka i spotykamy się z większym narażeniem na infekcje wirusowe. Dlatego chorzy wymagają szczególnego nadzoru i odpowiednio dobranej terapii lekami wziewnymi, kontroli spirometrycznej, w szczególności badania lekarskiego (osłuchiwanie) które wykaże podejrzane zmiany osłuchowe. Ważnym elementem leczenia jest dobranie odpowiedniego antybiotyku gdy mamy podejrzenie infekcji bakteryjnej, stosowanie szczepionek bakteryjnych, przyjmowanie zalecanych dziennych dawek wit. D3 (4000j/dz).
„Odpowiednio dobrane leczenie i ćwiczenia oddechowe są kluczem do sukcesu, czyli poprawy jakości życia u chorych z zaburzeniami oddychania po przebytym Covid-19.”
Ważnym elementem jest diagnoza i ocena stanu układu oddechowego. Często chory zgłasza problemy i ograniczenia w codziennym życiu, utrudnienia w pracy, zmęczenie dolegliwościami, co stanowi dla niego poważny problem zdrowotny. Wczesne podjęcie odpowiednich środków ogranicza te problemy i poprawia ogólny stan zdrowia. Ważnym elementem jest motywacja chorego do ćwiczeń i wykazywanie poprawy w badaniach czynnościowych płuc, zwłaszcza w zakresie FVC i satO2. W codziennej praktyce pulmonologicznej spotkałem się z tym, że namówienie chorego do odpowiednio stosowanych systematycznych ćwiczeń, bez wprowadzania farmakoterapii, poprawia wartość kontrolnego FVC po około 2-3 miesiącach. W leczeniu chorych po Covid-19 mają znaczenie również choroby towarzyszące: sercowo-naczyniowe, pochp, astma. W przypadku astmy indukowanej Covid-19 musimy zastosować odpowiednie leczenie p-astmatyczne zapobiegające zaostrzeniom, dobierać odpowiednią intensywność ćwiczeń, kierując się objawami zgłaszanymi przez chorego (podobnie w pochp). Należy stosować zasadę, że chory może być obciążony innymi schorzeniami i trzeba oceniać go bardziej ogólnie – internistycznie.
Jednak przeważającą grupą chorych z problemami po-covidowymi są ludzie w średnim wieku, aktywni zawodowo, aktywni fizycznie, więc rehabilitacja oddechowa ma u nich szczególny sens. Szybciej powracają do zdrowia i pełnej życiowej aktywności.
“Swoje doświadczenie w leczeniu chorych po przebytym COVID-19 zdobyłem w trakcie pracy w Poradni Pulmonologicznej a także podczas pracy w Oddziale Covidowym, gdzie miałem do czynienia z ciężkim przebiegiem COVID-19. Te praktyczne umiejętności i wiedza w zakresie interny i pulmonologii umożliwiają mi profesjonalne udzielenie pomocy lekarskiej tej grupie pacjentów.”
Adam Podstawka